Chi Sung - Ficus

Tổng quan về Chi Sung - Ficus 

Chi Ficus (chi Sung) là một chi thực vật gồm khoảng 850 loài cây thân gỗ, cây bụi, dây leo, biểu sinh và bán biểu sinh trong họ Moraceae (họ Dâu tằm). Ở Việt Nam Chi Ficus hay còn gọi Chi Sung Đa, Chi Sung Si, Chi Sanh Si, Chi Đa Đề…Những cây thuộc chi Ficus rất dễ chăm sóc khi mà chúng được sống trong một môi trường ổn định. Ngoài ra, ngoại hình và màu sắc của lá cây cũng làm cho chúng trở nên khác biệt hơn so với các loài thân gỗ khác. Chúng thường được tìm thấy ở các khu rừng rậm nhiệt đới của Ấn Độ và Malaysia.

Ficus có đặc tính lọc các chất độc hại trong không khí tốt như formaldehyde, benzen và các chất độc khác được NASA khuyến nghị. Chúng cũng tương đối thích nghi tốt với điều kiện trong nhà. Vì vậy chi Ficus là một trong những chi thực vật có các loại cây trong nhà được ưa chuộng. Chi Ficus trồng trong nhà phổ biến có thể kể đến Ficus elastica và Ficus Pandurata. 

Hình ảnh: Các cây thuộc chi Sung - Ficus - KANSO Plant

Trong đó Ficus elastica có nhiều loại đa dạng hơn, còn được gọi với các tên quốc tế khác nhau Rubber plant, Rubber tree, Rubber fig, Indian rubber bush, Indian rubber tree và tên Việt là Đa cao su, Đa dai… Ficus elastica có nguồn gốc từ miền Nam Trung Quốc, Nam Mỹ  và các nước Đông Nam Á như Indonesia, Malaysia. Chúng cũng đã được “nhập tịch”  vào Sri Lanka, Tây Ấn và bang Florida của Hoa Kỳ. Mặc dù được gọi phổ biến với tên Rubber tree, Rubber plant và nhựa mủ cũng được dùng để làm cao su nhưng Ficus elastica không liên quan đến Cây cao su tự nhiên (Hevea brasiliensis) chủ yếu được khai thác sản xuất thương mại. 

Một số loại Ficus thường gặp

1. Đa Búp Đỏ Burgundy - Ficus elastica Burgundy

Đa Búp Đỏ Burgundy được định danh khoa học là Ficus elastica Burgundy là một giống Ficus elastica Rubber tree có nguồn gốc Nam Á và Đông Nam Á. Một số tên gọi phổ biến khác như Burgundy Rubber Tree, Indian Rubber Tree, Ficus Decora Burgundy, Abidjan, Black prince…

Đa búp đỏ có thân cây cứng cáp với lá hình bầu dục, dày hơn các loại cây trồng trong nhà khác và có độ bóng đẹp tự nhiên. Phiến lá bóng bẩy có màu gần như đen, đôi khi có ánh tía. Thân, gân lá và chồi non mang màu đỏ tía bắt mắt, vì vậy mới có tên gọi “búp đỏ”. Mặt dưới lá màu đỏ rượu vang, hơi nhám như lớp vải nhung. 

Trong tự nhiên, Ficus elastica Burgundy có thể cao tới khoảng 30 mét. Ở điều kiện trong nhà, cây cao tối đa chỉ khoảng 2 - 3 mét, phù hợp với các không gian khác nhau.

Hình ảnh: Đa búp đỏ - Ficus elastica Burgundy - KANSO Plant

2. Đa Búp Đỏ Robusta - Ficus elastica Robusta

Đa Búp Đỏ Robusta có tên tiếng anh là Ficus elastica Robusta. Lá cây có hình bầu dục, nhọn và dày. Mặt trên của lá sáng bóng còn mặt dưới thô nhám hơn. Đặc biệt loại Đa búp đỏ này không có lông trên bề mặt lá như loại đa cổ thụ của Việt Nam. Búp bao chồi của cây có màu đỏ tía. Hoa của loài cây này mang màu cam, mọc theo chùm. 

Hình ảnh: Đa búp đỏ - Ficus elastica Robusta - KANSO Plant

Đa búp đỏ phiên bản Robusta vốn là bản var Ficus elastica nhưng trong quá trình thương mại, một số đơn vị nhầm lẫn hình ảnh Ficus elastica Robusta với Ficus elastica Burgundy - Đa búp đỏ Burgundy. Chúng ta có thể phân biệt chúng bằng một số cách khác nhau. Ficus Burgundy là giống tự nhiên, lá sẫm đen và có ánh tía, búp đỏ tươi đến đỏ tía và đặc biệt mặt dưới có màu đỏ rượu. Còn Ficus Robusta là giống var, lá màu xanh sẫm và mặt dưới không đỏ mà có màu như cà phê. Chồi cũng tiết chế sắc đỏ hơn so với Burgundy, màu đặc trưng nhất là màu cà phê Robusta.

3. Đa Cẩm Thạch - Ficus elastica Tineke

Đa Cẩm Thạch - Ficus elastica Tineke cũng là một giống đột biến của Ficus elastica. Loài cây này cũng là cây thân gỗ và có hình dáng tương tự cây Đa Búp Đỏ nhưng điểm khác biệt nằm ở những chiếc lá. Lá cây khá to, có màu xanh đen sẫm ở giữa, ngoài mép lá loang màu trắng ngà như vân cẩm thạch và gân lá có màu hồng.

Hình ảnh: Đa cẩm thạch - Ficus elastica Tineke - KANSO Plant

4. Đa búp đỏ Cẩm thạch - Ficus elastica Ruby

Đa búp đỏ Cẩm thạch - Ficus elastica Ruby còn được gọi Đa Ruby, Đa ba màu…là một giống var Ficus elastica Burgundy. 

Lá Đa búp đỏ Cẩm thạch có sự pha trộn màu sắc rất đặc biệt và bắt mắt với sắc kem của Đa cẩm thạch và sắc đỏ của Đa búp đỏ, làm nên những chiếc lá cẩm thạch phớt hồng ấn tượng tựa như viên Ruby. Màu phiến lá Đa Ruby sẽ nổi bật nhất nếu cây được giữ trong điều kiện ánh sáng đầy đủ.

Hình ảnh: Đa cẩm thạch búp đỏ - Ficus elastica Ruby - KANSO Plant

5. Đa Mint - Ficus elastica Shivereana

Đa Mint có danh pháp khoa học là Ficus elastica Shivereana, thường được gọi là Ficus Shivereana hay Ficus Moonshine. Đa mint - Ficus Shivereana là một giống lai (hybrid) của Ficua elastica - Rubber plant.

Hình ảnh: Đa Mint -  Ficus elastica Shivereana - KANSO Plant

Ficus Shivereana là một loài cây có vẻ đẹp thu hút với những chiếc lá hình bầu dục rộng sáng bóng đặc biệt với những đầu nhọn. Lá màu xanh bạc hà, xanh neon hoặc ngả vàng kem, lốm đốm những vệt được ví như tàn nhang màu xanh đậm hơn. Chồi và lá non lại có màu hồng phấn nhẹ nhàng hoặc hồng cam nổi bật, khiến Ficus Shivereana càng thêm đặc biệt và rực rỡ. 

6. Bàng Sing - Ficus Pandurata 

Bàng Sing hay Bàng Singapore là cái tên Việt hóa gần gũi hơn, xuất phát từ việc cây có ngoại hình giống cây bàng ở nước ta. Nhưng thực chất, Bàng Sing vốn không thuộc chi Bàng (Terminalia) và cũng không có xuất xứ từ Singapore. Bàng Sing có danh pháp khoa học là Ficus Pandurata (syn. Ficus Lyrata), có nguồn gốc từ vùng rừng mưa nhiệt đới Tây Phi. Cây được lai tạo lần đầu tại Singapore và có lá giống như lá bàng nên mới có tên gọi thương mại Bàng Singapore như hiện nay. Một số nơi còn gọi Bàng Sing là Bàng lá to, Bàng cảnh.

Hình ảnh: Bàng Singapore - Ficus Pandurata - KANSO Plant

Những người chơi cây cũng dựa vào dáng lá đã đặt tên tiếng Anh cho Bàng Singapore là Fiddle Leaf Fig. Và cũng vì hình dáng lá đặc biệt mà Bàng Sing còn được gọi với tên Việt là Sung lá đàn, Sung tỳ bà. Tốc độ phát triển của chúng khá chậm, giúp cây giữ dáng lâu, phù hợp với nhiều không gian trang trí nội thất. 

Mặt lá xanh bóng và sẫm màu khiến gân lá thêm phần nổi bật. Phần gân chính nổi rõ xuyên qua tâm và từ giữa ra rìa lá, kèm theo đó là mạng lưới gân nhỏ dày đặc trên bề mặt. Càng gần ngọn, lá cây mọc càng xum xuê và ngược lại, càng về phía gốc, lá càng thưa thớt dần.

Cách chăm sóc Chi Sung - Ficus 

Ánh sáng đối với Chi Sung - Ficus

Chi Sung - Ficus ưa thích ánh sáng gián tiếp từ trung bình đến cao, đặc biệt các cây Đa Cẩm Thạch, Đa Mint sẽ cần được đặt ở nơi có ánh sáng cường độ cao hơn so với Đa Búp Đỏ vì những cây đột biến trắng có bề mặt lá ít diệp lục. Tránh đặt cây ở nơi có ánh sáng trực tiếp vì sẽ gây cháy lá.

Hình ảnh: Ficus đặc biệt ưa thích ánh sáng tốt nhưng gián tiếp

Tưới nước cho Chi Sung - Ficus

Ficus vốn là những loài cây không có yêu cầu quá cao về nước, vì chúng không phải là cây ưa ẩm. Tuỳ thuộc môi trường ẩm cao hay thấp, nhiệt độ cao hay nhiệt độ thấp để xác định tần suất tưới. Tốt nhất nên kiểm tra giá thể, nếu khô hẳn mới bắt đầu tưới. Tưới quá nhiều nước sẽ dẫn đến tình trạng phần lá cây gần dưới gốc bị vàng và rụng.

Hình ảnh: Cần kiểm tra giá thể Ficus khô hẳn rồi mới tưới

Độ ẩm đối với Chi Sung - Ficus 

Mặc dù là một dạng cây ưa khô nhưng vì là cây đến từ vùng nhiệt đới nên những cây thuộc chi Ficus vẫn yêu thích môi trường có độ ẩm cao. Có thể xịt phun sương lên lá để cấp thêm độ ẩm cho cây, đặc biệt vào những ngày nhiệt độ tăng cao. Phun sương thường xuyên cũng giúp ngăn bọ ve, là loài côn trùng gây hại tự xuất hiện ở trên lá.

Hình ảnh: Ficus cần độ ẩm trong môi trường không khí cao để giữ độ bóng bẩy

Nhiệt độ đối với Chi Sung - Ficus

Những loài cây này chịu nóng tốt hơn chịu lạnh. Vì vậy môi trường có nhiệt độ từ 18-30 độ C là lý tưởng nhất để cây phát triển tốt

Độc tính của Chi Sung - Ficus

Các cây Ficus elastica, đặc biệt là Đa búp đỏ có độc tính nhẹ đối với vật nuôi và con người bởi vì mủ nhựa của chúng. Nếu nuốt hoặc dính phải sẽ gây kích ứng miệng, da dày. Bên cạnh đó, nhựa của Ficus elastica tiếp xúc với mắt hay da nhạy cảm, vết thương hở cũng sẽ gây hại.

Vấn đề chung thường gặp ở Chi Sung - Ficus

Một vấn đề thường hay gặp ở chi Ficus là chúng sẽ bị rụng lá, vàng lá hoặc xoăn lá khi “stress”. Những lý do khiến chúng bị “stress” thường là:

● Sâu bệnh: Rệp sáp, rệp vảy, ve bọ là những loài gây hại phổ biến đối với chi Ficus. Chúng là những loài côn trùng nhỏ bất động, tụ tập ở mặt dưới của lá, thân và chồi. Chúng rất nhỏ và trông giống như những vết sưng nhỏ màu vàng hoặc nâu, âm thầm gây hại cho cây, khiến cây dần trở nên còi cọc, kém phát triển. 

● Thiếu - thừa nước: Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến cây vàng và rụng lá. Các điều kiện khác cũng có thể khiến lá rụng bao gồm nhiệt độ thấp, không đủ ánh sáng hoặc gió lùa lạnh. 

● Thiếu sáng: Vì là cây ưa sáng, nếu đặt cây ở vị trí bóng râm hoàn toàn sẽ dẫn đến tình trạng lá vàng úa hoặc thậm chí chuyển sang nâu sẫm.

Hình ảnh: Sâu bệnh, lượng nước và ánh sáng ảnh hưởng nhiều đến vẻ ngoài và sức khỏe của Ficus

● Độ ẩm thấp: Đây là yếu tố cần chú trọng, nếu độ ẩm không hợp lý hay quá thấp, các cây Ficus sẽ quăn lá, khô mép lá và mất đi độ nhẵn bóng đặc trưng.

● Thay đổi nhiệt độ: Nhiệt độ thay đổi đột ngột hoặc quá nóng, quá lạnh đều tác động xấu đến cây. Hầu hết Ficus là cây nhiệt đới và chúng sẽ bị ảnh hưởng nếu tiếp xúc với nhiệt độ lạnh dưới 12°C. Khi những cây thuộc chi này tiếp xúc với nhiệt độ quá thấp, những đốm lớn màu nâu sẽ xuất hiện trên lá già và lá non có thể nhăn nheo và chuyển sang màu nâu. Nếu đặt cây ở nhiệt độ phòng điều hòa không khí, hãy cẩn thận để cây tránh xa những luồng gió lạnh trực tiếp trước khi bật máy. Còn nếu đặt cây ở môi trường bình thường, cần tránh vị trí ánh nắng gay gắt với cường độ nhiệt cao nhằm bảo vệ cây khỏi bị cháy lá.

Hình ảnh: Độ ẩm và nhiệt độ cần được chú ý để lá Ficus giữ độ đẹp nhất